TIP!: Laat u begeleiden door een ervaren specialist van de BeterKliniek.
Veel mensen lopen rond met (vage) klachten als vermoeidheid, prikkelbaarheid, depressieve gevoelens, weinig energie en een laag libido. Volgens de huisarts en specialist is er niets aan de hand, want er zijn geen afwijkende waarden in het bloed te vinden. Dat is ook niet gek, want de bruikbaarheid van bloedonderzoek is beperkt. Meestal liggen laaggradige ontsteking met bijbehorende insulineresistentie (ongevoeligheid voor het hormoon insuline) aan de basis van deze (vage) klachten. Laaggradige ontsteking is lastig te herkennen in het bloedbeeld. Ten eerste moet je weten naar welke waarden je moet kijken. Ten tweede moet je weten hoe je deze interpreteert. De meeste huisartsen en specialisten zijn hier niet in thuis en zullen jou daarom ook niet de diagnose laaggradige ontsteking geven. De klachten zijn er niet zomaar. Waarom heeft u dit probleem en de buurman niet zeg ik altijd tegen patiënten.
De oorzaak van laaggradige ontsteking (en chronische klachten)
Om jou te beschermen tegen schadelijke stoffen en ziekteverwekkers heeft je lichaam barrières, zoals de huid en het slijmvlies van het spijsverteringskanaal. Deze barrières functioneren normaal gesproken als een poortwachter van het lichaam. Ze houden alle troep buiten het lichaam en laten alleen onschadelijke stoffen naar binnen. Slechte DPP-IV enzym activiteit is schadelijk voor een gezond lichaam. Wanneer er een tekort ontstaat in aanwezigheid en activiteit van het DPP-IV-enzym, kan dit eventueel in combinatie met stress en trauma een aanleiding zijn dat het poortwachter systeem niet meer werkt. Hierdoor zijn de barrières verhoogd doorlaatbaar (lekkende darm/ leaky-gut). Giftige stoffen, morfine-achtige peptiden (exorfinen), toxines en resten van ziekmakende bacteriën kunnen op die manier door de darmbarrière in het bloed terecht komen en het lichaamsmilieu vergiftigen. Dit wordt endotoxine genoemd. Ze verstoren de werking van onze genen en veroorzaken epi genetische aandoeningen. Ze bewegen zich door de bloed-hersenbarrière in de bloedbaan en veroorzaken in het lichaam diverse klachten. Dit verklaart ook het aantal hersen gerelateerde aandoeningen. Daarnaast raakt het endorfinesysteem overbelast door de verminderde afbraak van exorfinen en het defect in de aanmaak van gezonde endorfine receptoren. Het binnendringen van ongewenste stoffen zorgt ookvoor activatie van het immuunsysteem. Doordat er honderden verschillende ziekteverwekkers binnendringen, krijgt het immuunsysteem geen toestemming om vol in de aanval te gaan (heftige immuunreactie) en alle ziekteverwekkers te doden. Dit zou een veel te heftige immuunreactie worden die tot de dood zou kunnen leiden. Daarom kies het lichaam ervoor om slechts de vermenigvuldiging van de ziekteverwekkers te remmen waardoor de schade die zij kunnen aanrichten beperkt blijft. Er ontstaat een milde ontstekingsreactie. Zolang de barrières verhoogd doorlaatbaar zijn, en er troep in het lichaam terecht komt, zal het immuunsysteem licht geactiveerd blijven. Als een waakvlam. Dit zorgt voor een chronische ontsteking en wordt ook wel laaggradige ontsteking genoemd. Een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmen is in verband gebracht met auto-immuunziekten, zoals diabetes type 1, reumatoïde artritis, multiple sclerosis (MS), en ziekten die in verband staan met chronische ontsteking, zoals ontstekingsziekten van de darmen (Crohn, Colitis ulcerosa), astma, chronisch vermoeidheidssyndroom en depressie.
Laaggradige ontsteking
Het gevolg van een lekkende darm is meestal een laaggradige ontsteking. In de wetenschappelijke literatuur wordt dit ook wel low grade inflammation genoemd. Laaggradige ontsteking is een continue lichte activatie van het immuunsysteem. Dit betekend dat het immuunsysteem continu aan staat. Bij gevaar wordt het immuunsysteem geactiveerd. Het immuunsysteem kan op drie manieren reageren, namelijk met milde immuunreactie, een heftige immuunreactie of een overreactie. Een voorbeeld van een milde immuunreactie is laaggradige ontsteking. Een heftige immuunreactie is bijvoorbeeld koorts of een ontsteking als gevolg op een bacteriële infectie. Bij sepsis kan er een overreactie van het immuunsysteem ontstaan waardoor er zoveel schade wordt veroorzaakt dat het tot de dood kan leiden. Een heftige immuunreactie heeft als doel om ziekteverwekkers te doden. Daarentegen heeft een milde immuunreactie niet als doel om ziekteverwekkers te doden, maar om ze onder controle te houden. Door het vermenigvuldigen van de ziekteverwekkers te remmen, wordt de schade die zij kunnen aanrichten beperkt.
Wat bepaalt de intensiteit van de immuunreactie?
De hersenen besluiten hoe sterk het immuunsysteem gaat reageren. Dit besluit hangt af of de kosten van dat besluit opwegen (kleiner of gelijk zijn) tegen het voordeel van de reactie. Een heftige immuunreactie kost veel energie en richt veel schade aan. Terwijl een milde immuunreactie minder energie kost en ook minder schade aanricht. Een heftige reactie is niet altijd gewenst. Het immuunsysteem hoort alleen toestemming voor een heftige reactie te krijgen indien het lichaam ook in staat is om deze reactie op tijd te beëindigen. Gebeurt het beëindigen van de reactie niet op tijd, dan kan de dood het gevolg zijn. Voor het tijdig beëindigen van een immuunreactie zijn onder andere de omega-3 vetzuren EPA en DHA essentieel. Deze vetzuren komen voornamelijk voor in vis en in schaal- en schelpdieren. EPA en DHA worden omgezet in resolvines en protectines die in staat zijn om een ontstekingsreactie te stoppen. Voor het kiezen van de juiste immuunreactie wordt er eerst bepaald of het lichaam de capaciteit heeft om een heftige immuunreactie tijdig te beëindigen. Zo ja, dan kiezen je hersenen voor een heftige reactie. Zo nee, dan kiezen de hersenen voor een milde reactie en ontstaat er laaggradige ontsteking. Aangezien de meeste Nederlanders te weinig vis en schaal- en schelpdieren eten, hebben zij een tekort aan de omega-3 vetzuren EPA en DHA die nodig zijn voor het beëindigen van een immuunreactie. Ze krijgen daarom geen toestemming voor een kortdurend, heftige immuunreactie en ontwikkelen daarom een langdurende laaggradige ontsteking.
De gevolgen
In eerste instantie merk je niets van een laaggradige ontsteking, maar op de lange termijn leidt het tot (vage) klachten. Zolang het immuunsysteem zich rustig houdt, verbruikt het ongeveer 23 procent van de ruststofwisseling (BMR). Een inactief immuunsysteem is goedkoop, maar een actief immuunsysteem is duur. Zodra het immuunsysteem wordt geactiveerd kan het energieverbruik oplopen met wel 9 tot 30 procent van de ruststofwisseling (BMR). Bij een chronische laaggradige ontsteking is het immuunsysteem continu licht geactiveerd. Hierdoor verbruikt het immuunsysteem flink meer energie (kcal). Dit zorgt ervoor dat de energieverdeling in het lichaam verandert. Omdat het actieve immuunsysteem meer energie nodig heeft zal het meer energie naar zich toe trekken. Dit gaat ten koste van andere organen. De benodigde energie wordt als het ware ‘geroofd’ van andere organen. Meestal van ‘dure’ organen zoals de darmen, voortplantingsorganen (vrouw), spieren en de hersenen. Het immuunsysteem maakt deze ‘dure’ organen insulineresistent. Dit betekent dat zij ongevoelig worden voor insuline, het hormoon dat betrokken is bij de opname van suikers in de cel. Dit wordt ook wel insulineresistentie genoemd. Door de veranderde energieverdeling (energie naar het immuunsysteem) en verwaarlozing van de ‘dure’ organen gaan mensen met laaggradige ontsteking zich op een bepaalde manier gedragen. Gedragssymptomen zijn:
- Vermijding van lichaamsbeweging (geen energie voor de spieren om te bewegen of sporten)
- Vermijden van sociaal contact (geen energie voor de hersenen)
- Vermindering van libido (geen energie voor het voortplantingssysteem)
- Eetluststoornissen (geen energie voor spijsverteringsstelsel)
- Verhoogde pijngevoeligheid (lokaal energietekort)
- Verandering van lichaamssamenstelling (spierafbraak en verhoogd vetgehalte)
Kenmerken van laaggradige ontsteking
De meest bekende bloedwaarde die wordt gebruikt voor de diagnose van laaggradige ontsteking is high sensitive C-reactive Protein (hs-CRP). Een hs-CRP van boven de 0,5 kan een indicatie van laaggradige ontsteking zijn. Maar een geïsoleerde hs-CRP-waarde zegt niet zoveel. Het hs-CRP-gehalte kan bijvoorbeeld ook verhoogd zijn nadat je de avond voor het prikken hebt gesport. Ook kan het tijdelijk verhoogd zijn door een verkoudheid. Daarom moet er naar verschillende bloedwaarden worden gekeken in combinatie met de symptomen. Andere waarden die een indicatie van laaggradige ontsteking geven zijn onder andere verhoogde urinezuurwaarden en verhoogde triglyceridenwaarden. Maar let op, want het gehalte aan urinezuur schommelt gedurende de dag. ’s Ochtends vroeg is het urinezuurgehalte lager dan in de loop van de dag. Ook een verhoogde ferritinewaarde kan duiden op een ontsteking. Maar in sommige gevallen is de ferritinewaarde laag terwijl er wel sprake is van een ontsteking. Dit kan komen door een eiwittekort. Ferritine is namelijk een eiwit en bij een tekort aan eiwit kan er niet veel ferritine worden aangemaakt. Hierdoor blijft de ferritine waarde laag ondanks de ontsteking. Met geïsoleerde bloedwaarden kun je niet zoveel. Voor een goede diagnose is het essentieel om verschillende bloedwaarden te meten, een darmonderzoek te doen en dit te combineren met de aanwezige symptomen. Interessante bloedwaarden kunnen ontstekingsmediatoren (cytokinen) zijn zoals interleukine-6 (IL-6), interleukine-1 bèta (IL-1β) en tumornecrosefactor alfa (TNF-α).
Ziekten die samenhangen met laaggradige ontsteking
Chronische laaggradige ontsteking ligt aan de basis van bijna alle typische Westerse ziektes die met het metabool syndroom samenhangen. Laaggradige ontsteking kan leiden tot allergieën, chronische pijn, uitputtingsziekten (bijv. fibromyalgie), burn-out, hart- en vaatziekten, ontstekingsziekten van de darm, psychische aandoeningen (bijv. depressie), auto-immuunziekten (bijv. psoriasis) en sommige vormen van kanker.
De oorzaak van de oorzaak
Laaggradige ontsteking wordt dus veroorzaakt door endotoxemie, maar wat is de oorzaak van endotoxemie? Anders gezegd, welke factoren maken de lichaamsbarrières verhoogd doorlaatbaar? Het antwoord is fysieke en psychologische stress in de breedste zin van het woord. Stressoren zijn factoren die stress veroorzaken. Ze stimuleren het sympatische zenuwstelsel (SNS) en de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as). Vervolgens worden de stresshormonen (nor)adrenaline en cortisol geproduceerd en deze hormonen maken de darmbarrières verhoogd doorlaatbaar. Tijdens een stresssituatie heeft je lichaam namelijk water, natrium en glucose nodig. Door de darm verhoogd doorlaatbaar te maken kunnen deze benodigde stoffen sneller uit de darmen worden opgenomen. Dit is een normale fysiologische reactie van het lichaam. Het nadeel van deze actie is dat er ook ongewenste stoffen en ziekteverwekkers het lichaam kunnen binnendringen. Maar zolang het acuut en kortdurend is, is dit geen probleem. Het wordt wel een probleem als er langdurig stress is en dus ook langdurig rotzooi in het lichaam terecht komt.
Stressoren
In onze moderne maatschappij zijn veel stressoren aanwezig die chronische stress veroorzaken. Denk aan de inname van verkeerde voeding, te weinig of juist te veel beweging, (mee)roken, tekort slaap en luchtvervuiling. Maar ook een lage sociaaleconomische status en overgewicht leiden tot stress. Al deze factoren zorgen voor een chronische activatie van de stress systemen en zorgen voor een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmen. Dit zorgt ervoor dat er continu rotzooi in je lichaam terecht komt, het immuunsysteem chronisch geactiveerd wordt, en er laaggradige ontsteking ontstaat.
Sinds de industriële revolutie is het mis gegaan
Opvallend is dat veel van de genoemde stressoren pas sinds de industriële revolutie in ons leven zijn gekomen. Ze zijn dus relatief nieuw voor ons. Deze factoren worden antropogenen genoemd. Dit zijn kunstmatige omgevingen, de bijbehorende producten en/of leefstijl die gestuurd wordt door deze kunstmatige omgeving. Ontstekingsbevorderende antropogenen zijn onder andere roken, luchtvervuiling, hormoon ontregelende chemische stoffen, vlees met veel verzadigd vet, een hogere energie-inname dan energieverbruik, bewegingstekort, slaaptekort, chronische psychologische stress, te hoge omega 6 inname en een te lage omega-3 inname via de voeding, fastfood, obesitas en overactiviteit.
Voeding die laaggradige ontsteking veroorzaakt
Wat voeding betreft zijn er vier belangrijke factoren die laaggradige ontsteking uitlokken. In onderstaande afbeelding worden ze getoond.
Omega-6/omega-3 ratio
Chronische activatie van het immuunsysteem wordt veroorzaakt door een te hoge omega-6 inname en een te lage omega-3 inname. Waar omega-6 de ontsteking opstart zorgt omega-3 dat de ontsteking wordt beëindigd. Beide zijn nodig, maar wel in de juiste verhouding. Tegenwoordig eet men teveel van de ontstekingsbevorderende omega-6 vetzuur linolzuur. Dit zit onder andere in margarine, zuivel, granen (o.a. brood en muesli), pinda’s en pindakaas, vlees, zonnebloemolie, rijstolie, arachideolie, pindaolie, sojaolie en vele bak- en braadoliën. Bronnen van omega-3 zijn vis, schaal- en schelpdieren en zeegroenten zoals kelp, kombu, wakamé en zeekraal. Ook groene bladgroenten zoals spinazie en zaden en noten zoals lijnzaad, chiazaad, hennepzaad, pompoenpitten en walnoten bevatten omega-3 vetzuren. Maar er is een groot verschil tussen omega-3 vetzuren uit zee voedsel en omega-3 vetzuren uit plantaardig landvoedsel. Zee voedsel bevat omega-3 vetzuren in de vorm van EPA en DHA, terwijl plantaardig landvoedsel omega-3 vetzuren in de vorm van alfa-Linoleenzuur (ALA) bevatten. Ons lichaam is nauwelijks in staat om ALA om te zetten in EPA en DHA. Om deze reden zullen plantaardige omega-3 bronnen van het land je omega-6/omega-3 ratio en omega-3 index nauwelijks veranderen.
Voeding met een hoge glycemische lading (GL)
Ook het eten van voedingsmiddelen met een hoge glycemische lading (GL) zorgt voor activatie van het immuunsysteem. Bijvoorbeeld geraffineerde koolhydraten, zoals brood, crackers, pasta en rijst. Maar ook koek, snoep en chips. Ze laten de bloedsuikerspiegel erg schommelen en dat is stress voor het lichaam.
Hoog calorisch voedsel
Een andere oorzaak is de inname van hoogcalorische maaltijden aan de ene kant en bewegingsarmoede (laag energieverbruik) aan de andere kant. Dit leidt tot een toename van vetweefsel en in het vetweefsel worden ontstekingsbevorderende stoffen geproduceerd.
Antinutriënten
Verder leidt inname van voedingsmiddelen die rijk zijn aan anti-nutriënten, zoals saponinen en lectinen tot laaggradige ontsteking. Denk aan granen, aardappels, peulvruchten en tomaten. Evolutionair gezien zijn dit relatief ‘nieuwe’ voedingsmiddelen die ‘pas’ sinds de landbouw veelvuldig werden gegeten.
Voedingstekorten
Een tekort aan voedingsvezels en vitaminen en mineralen, zoals vitamine D, vitamine K en magnesium leidt ook tot laaggradige ontsteking.
Kortom
Laaggradige ontsteking is een chronische, milde immuunreactie. Samen met insulineresistentie ligt het aan de basis van bijna alle chronische klachten en westerse welvaartsziekten. De oorzaak van laaggradige ontsteking is chronische stress. Hierdoor wordt de darmbarrière langdurig verhoogd doorlaatbaar (lek) waardoor er continu rotzooi in het lichaam terecht komt. Het immuunsysteem staat hierdoor continu aan. Sinds de industriële revolutie is het mis gegaan. Langdurige blootstelling aan ‘nieuwe’ stressoren zorgen voor ontsteking. Deze nieuwe stressoren worden antropogenen genoemd. Voorbeelden hiervan zijn: roken, luchtvervuiling, hormoon ontregelende chemische stoffen, vlees met veel verzadigd vet, aardappelen, tomaten, granen, peulvruchten, een hogere energie-inname dan energieverbruik, bewegingstekort, slaaptekort, chronische psychologische stress, te hoge omega-6/omega-3 ratio, fastfood, obesitas, overactiviteit. Daarnaast leidt een tekort aan vezels, vitamine D, vitamine K en magnesium ook tot laaggradige ontsteking. Veel mensen zijn ontstoken door langdurige blootstelling aan ‘nieuwe’ stressoren. Om gezond oud te kunnen worden zouden we leefstijl van de jager-verzamelaars (voor de industriële revolutie) moeten nabootsen. Dit betekent onder andere dat we weer zouden moeten eten en bewegen als een jager-verzamelaar.
Bron: www.revolutionairgezond.nl
