HooggevoeligheidHooggevoeligheidHoogsensitief persoon of hsp is een term uit de psychologie die in 1996 werd geïntroduceerd door de Amerikaanse psychologe dr. Elaine N. Aron en staat voor (Engels): highly sensitive person, oftewel ‘zeer gevoelig persoon’. In het Nederlands wordt highly sensitive person vertaald als hoogsensitief persoon, sterk sensitief persoon of hooggevoelig persoon.

HSP volgens Aron


Analyse

Hooggevoeligheid staat centraal in de onderzoeken van Aron. Onder meer zich baserend op de onderzoeken van de psychiater Carl Jung[2][3] en psycholoog dr. Jerome Kagan,[4] komt zij tot de conclusie dat hoogsensitiviteit sterk aangeboren en genetisch bepaald is. Echter, anders dan bijvoorbeeld Kagan[5] en de reguliere therapeutische psychologie kenmerkt zij het bijbehorende gedrag niet als geremd, verlegen of bedeesd en afwijkend, maar als het natuurlijk gevolg van de aangeboren hooggevoeligheid die positief te waarderen is.

Aron concludeert dat uit meerdere onderzoeken blijkt dat bepaalde mensen sterker geprikkeld worden dan gemiddeld.[2] In interne zin zijn hsp’ers gevoeliger voor emoties, pijn, genot en andere lichamelijke en geestelijke ervaringen. In externe zin zijn hsp’ers niet alleen gevoeliger voor geluiden en geuren en voor visuele en tactiele stimulatie, maar blijken zij ook meer indrukken op te nemen, waardoor zij zich eerder en meer bewust zijn van details en het aantal mogelijke scenario’s die een omgeving in zich bergt. hsp’ers zijn daardoor meer alert op mogelijke gevaren en zijn eerder geneigd tot het overdenken en inschatten van situaties wat volgens Aron door collega’s vaak ten onrechte als verlegenheid en geremdheid wordt beschouwd.

Ook zijn hsp’ers geneigd tot minder sociale omgang en assertiviteit, volgens Aron wederom niet omdat ze verlegen of weinig sociaal zijn, maar als gevolg van noodzakelijke aanpassing aan hun aangeboren eigenschap die hen noopt voorzichtiger met zichzelf en hun omgeving om te gaan. Tevens zijn hsp’ers vanwege hun aangeboren opmerkingsvermogen meer geneigd tot empathie en blijken zij in met name een rustige omgeving in staat te zijn informatie beter dan gemiddeld in zich op te nemen en tot in alle details en nuances uit te werken.

Voor Aron vormen deze onderzoeksresultaten aanleiding voor een andere, positievere benadering en waardering van hooggevoeligheid.[6]

Kenmerken van hsp’ers volgens Aron

  • Zijn zich bewust van subtiele signalen in de omgeving.
  • Worden beïnvloed door de stemmingen van anderen.
  • Zijn nogal gevoelig voor pijn.
  • Tijdens drukke dagen hebben zij meer behoefte om zich terug te trekken in bed, een donkere kamer of een plek waar men ongestoord alleen kan zijn.
  • Zijn bijzonder gevoelig voor de effecten van cafeïne.
  • Raken gemakkelijk overvoerd door zaken als fel licht, sterke geuren, grove weefsels of harde sirenes.
  • Hebben een rijke en complexe innerlijke belevingswereld.
  • Voelen zich niet op hun gemak bij harde geluiden.
  • Kunnen diep geroerd raken door kunst of muziek.
  • Zijn consciëntieus.
  • Schrikken snel.
  • Voelen zich opgejaagd als ze in korte tijd veel moeten doen.
  • Als hoogsensitieven zich in een omgeving niet prettig voelen, weten zij meestal wat er moet gebeuren om dat te veranderen (door bijvoorbeeld het licht te dimmen of het meubilair te verplaatsen).
  • Raken geïrriteerd als mensen hen te veel tegelijkertijd willen laten doen.
  • Doen erg hun best om te voorkomen dat er fouten worden gemaakt of dat ze iets vergeten.
  • Kijken bij voorkeur niet naar gewelddadige films of tv-programma’s.
  • Voelen zich ongemakkelijk als er veel om hen heen gebeurt.
  • Erge honger heeft een sterke invloed op hun concentratievermogen of humeur.
  • Veranderingen in het leven brengen hen van hun stuk.
  • Hebben gevoel voor delicate geuren, smaken, geluiden en kunstwerken, en genieten er van.
  • Geven hoge prioriteit aan het vermijden van situaties die hen van streek maken of overbelasten.
  • Als zij moeten wedijveren of op hun vingers worden gekeken, worden zij zo gespannen dat hun prestaties veel minder zijn dan gewoonlijk.
  • Als kind worden/werden zij door hun ouders of leerkrachten gevoelig of verlegen gevonden.

Gevolgen

In praktische zin is het volgens Aron belangrijk dat hsp’rs zich bewust worden van die aangeboren eigenschap en dat ze hun levenswijze daaraan aanpassen: meer rust nemen, vaker alleen zijn of de natuur opzoeken en overprikkeling (zoals drukke, competitieve omgevingen) beperken. Ook dienen zij schuld- of minderwaardigheidsgevoelens over hun inherente beperkingen los te laten en doen hsp’rs er beter aan niet te trachten zich te conformeren aan het gedrag van niet-hsp’rs, zoals vaak door hedendaagse reguliere therapeuten verlangd wordt.

Anderzijds besteedt ze veel aandacht aan het waken voor overdrijven, dramatiseren en slachtoffergedrag, evenals aan enige assertiviteit waaraan het veel hsp’rs vaak ontbreekt. Ook stimuleert ze hsp’rs vooral aan het maatschappelijke leven te blijven deelnemen. Omdat hun hooggevoeligheid hen in staat stelt informatie onder de juiste omstandigheden (een rustige werkomgeving zonder een overmaat aan druk en kritiek en overdreven toezicht) beter en uitgebreider te verwerken kunnen zij aanzienlijk aan de samenleving bijdragen. Door deze positieve waardering van en betere omgang met de aangeboren kwaliteiten zullen veel hsp’rs volgens Aron een gelukkiger geestelijk leven leiden.

Aron wijst dus ook op een sociaal-psychologische context. Hooggevoeligheid brengt volgens haar veel waardevolle eigenschappen met zich mee waardoor hsp’rs bijvoorbeeld vaak de ‘ideale werknemer’ zijn: consciëntieus (gewetensvol; nauwkeurig), loyaal, gericht op kwaliteit en met een hoog inzicht in mensen en processen. Daarnaast constateert Aron uit onderzoek dat HSP’s zich meer dan gemiddeld aangetrokken voelen tot kunst en wetenschappen en adviserende en verzorgende taken en minder tot leidinggevende functies en competitieve beroepen. Aangezien deze beroepsgroepen menig beroemdheid hebben voortgebracht die van algemeen erkend belang voor mens en samenleving is geweest, wordt dit als ondersteuning van Arons argument gezien dat hooggevoeligheid beslist maatschappelijk positief te waarderen valt in plaats van dat het gecorrigeerd moet worden. Ze stelt dan ook dat de therapeutische psychologie niet moet zwichten voor de eisen van een cultuur of tijdgeest die macht, winst en insensitiviteit hoger lijken te waarderen en pleit ook in maatschappelijke zin voor een positieve herwaardering van hooggevoeligheid.

Volgens Elaine Aron is 15 tot 20 procent van de mensen hooggevoelig en zij is fel tegen opname van de term in de DSM-5 omdat het een aangeboren karaktereigenschap betreft. Tot op heden is dat ook niet het geval.

Behalve door Aron zijn ook door psycholoog Ted Zeff twee boeken over hooggevoeligheid gepubliceerd.

 

Behandeling BeterKliniek

BeterKliniek is dé kliniek voor Integrale Geneeskunde die de brug slaat tussen reguliere en niet-reguliere geneeskunde.

An van Veen (arts) en Michael van Gils (therapeut) zoeken naar de oorzaak van een aandoening of ziekte. Daar start de behandeling anders is het zoals men wel vaker zegt ‘water naar de zee dragen’. Dit noemen we oorzaak geneeskunde. Soms is het ook wenselijk om (tegelijkertijd) de symptomen te behandelen. Dit noemen we symptoom geneeskunde.

Chronische aandoeningen hebben vaak hun oorzaak in de epi- genetica. U kunt bij BeterKliniek een gratis telefonisch informatief gesprek (telefoonnummer 040-7117337 tot 13.00 uur) in laten plannen om uw klachten te bespreken zodat wij u kunnen voorzien van verder advies.